Filip Višnjić i Starina Novak

FILIP VIŠNjIĆ

Najznačajnija istorijska ličnost Ugljevika je epski guslar i pjesnik Filip Višnjić.

Filip Višnjić (1767-1834) je jedan od najpoznatijih srpskih guslara i tvoraca srpskih narodnih pjesama. 

Rođen je na Majevici, u selu Trnova, u dijelu sela poznatom kao Vilića Guvno. Oslijepivši od velikih boginja još kao dijete, Višnjić je postao profesionalni pjevač. S guslama u rukama putovao je po čitavom Bosanskom pašaluku, pa i dalje, preko Hercegovine i Crne Gore, sve do Skadra, svuda gdje je publika rado slušala njega i njegove gusle. Pored toga što je bio redaktor starih pjesama, Filip Višnjić je bio i tvorac novih pjesama. Trinaest pjesama „iz Karađorđina vremena“, zajedno s još nekoliko manje značajnih pjesama drugih pjevača, čine posljednji, ustanički ciklus srpskog narodnog eposa. Najvažniji momenat u životu Filipa Višnjića bio je prelazak u slobodnu i prkosnu Srbiju 1809. godine.

 Neposredni dodir s ustaničkim zbivanjima je bio trenutak njegovog rađanja kao pjesnika. Ranije je lutao po zemlji, pjevajući pjesme od starine, a zatim se nalazio na mjestu gdje se stvarala istorija. Družeći se s ustaničkim vojvodama i ustanicima, skupljao je materijal za svoju poeziju i postao svojevrsan epski hroničar slavnog ustaničkog vremena. Živio je najviše u blizini drinskog bojišta, a ponekad se nalazio u samoj vatri okršaja.

U manastiru Šišatovcu 1815. godine sreo se sa Vukom Karadžićem koji je zapisao njegovih sedamnaest pjesama. Tamo je Filip često bio gost kod tadašnjeg srpskog pjesnika Lukijana Mušickog, te iz tih susreta „srpskog Homera“ i „srpskog Horacija“ dobijamo podatke o tome da je Filip Višnjić stvarao pjesme informacijama koje je dobijao od ratnika, koji su se vraćali sa bojišta.

Višnjićeve pjesme dijelimo u dvije grupe – pjesme o događajima koje su se prenosile sa koljena na koljeno te pjesme o događajima čiji je svedok bio lično. U prvoj grupi su najznačajnije pjesme: „Početak bune protiv dahija“, „Boj na Čokešini“, „Boj na Salašu“ i „Boj na Mišaru“. Pjesma „Početak bune protiv dahija“ predstavlja osnovicu njegove ustaničke epopeje te se u njoj osjeća nedodirljivost narodne snage, neizdrživost revolucionarnog zamaha. Iz druge grupe pjesama izdvajaju se sljedeće: „Boj na Loznici“, „Knez Ivan Knežević“, „Miliš Stoićević“, „Meho Orugdžić“ i „Hvala Čupićeva“. 

Filip Višnjić je istorijska ličnost opštine Ugljevik koja je poznata po opštepriznatom radu i djelima iz oblasti umjetničkog rada i stvaralaštva, obrazovanja, nauke i kulture, po kojoj je Ugljevik poznat, te u njegovu čast Centar za kulturu „Filip Višnjić“ u Ugljeviku nosi njegovo ime. 

U planu je izgradnja replike njegove rodne kuće, a izgrađen je i spomenik u čast Višnjiću u Gornjoj Trnovi. 

Pjesniku u čast, održava se kulturna manifestacija u Ugljeviku – „Višnjićevi dani“, koja veže opštinu Ugljevik sa susjednom opštinom Šid. 

Selo Višnjićevo je selo u kome je živio, pjevao i stvarao pjesme i koje čuva sjećanje na srpskog pjesnika od zaborava autentičnom etno-postavkom.

Srpski pjesnik i besjednik Filip Višnjić, predstavlja raskršće između narodne usmene poezije i pisane književnosti i ima veliki značaj u srpskom kulturnom nasljeđu.

HAJDUK STARINA NOVAK

Starina Novak, rođen u Poreču kod Smedereva (današnji Donji Milanovac), negdje u trećoj deceniji 16 vijeka. Mladost je proveo na obali Dunava, a najveći dio života je hajdukovao.

 Neki istorijski izvori navode da se poturčio i postao subaša, međutim, ponovo je došao u sukob sa turskim vlastima i odmetnuo u hajduke. Pao je u tursko zatočeništvo iz kojeg se izbavio.

Najveći dio života je proveo u Bosni, na Romaniji. Okupljao je i predvodio mnoge odmetnike i nezadovoljne, a vrhunac vojničke karijere otpočinje kada se pridružuje Rumunskom vojvodi Mihailu Hrabrom (Mihail Vitezul).

 Starina Novak je bio pismen čovjek. Učio je da čita i piše staroslovenski u manastiru nadomak Dunava i usamom Poreču. Poznavao je mnoge jezike-rumunski i turski, koje je naučio u zarobljeništvu, a znao je i bugarski i grčki. U svom odredu je imao hajduke, dobrovoljce raznih nacionalnosti i pretpostavlja se da je kroz komunikaciju sa njima savladao te jezike. Imao je pravi govornički dar i time je bio popularan kod svoje družine i ostalih vojnika. 

Prema narodnom predanju, u Novakovoj pećini je boravio Starina Novak sa svojom družinom, pa je i pećina dobila ime po njemu.

Navodi se i to, da je Starina Novak sa svojim hajducima, učestvovao i  u obnovi manastira Tavna.